برخی از اثار تاریخی گلپایگان
برخی معتقدند که «همای چهرزاد»، شاه‌بانوی کیانی (دختر بهمن کیانی)، شهر گلپایگان را احداث کرده و نام خود، «چهرزادگان» را بر آن نهاده است. گروه دیگری براین باورند که در اواخر حکومت ساسانیان، این شهر به «گردپادگان» به معنای «کوهپایه»، شهرت داشت. «جربادگان» و «گلپادگان» از دیگر نام‌های این شهر در ادوار مختلف است.
- مسجد جامع گلپایگان
یکی از آثار تاریخی و مذهبی در شهرستان گلپایگان، مسجدی است کهن که پیشینه‌ی آن متعلق به دوران حکومت سلجوقیان است و از آن به عنوان «مسجد جامع گلپایگان» یا «مسجد جامع سلجوقی» یاد می‌شود. «ابوعمر بن محمد القزوینی»، نام معمار سازنده‌ی این مسجد تاریخی است که برفراز محراب و در قسمت پایینی کتیبه دور گنبد، ثبت شده است. این اثر ملی در اوایل قرن ۶، در سال ۵۰۸ هجری قمری، به فرمان «ابونصر ابراهیم بن محمد بن ابراهیم بابا عبدالملک»، در زمان حکومت «ابوشجاع محمد بن ملکشاه سلجوقی» احداث شده که نام وی در کتیبه‌ی دور گنبد و همچنین در اطراف محراب، حک شده است. صحن و شبستان وسیع، گنبد آجری بسیار بزرگ، کتیبه‌های آجری متعدد و تزئینات بسیاری که بر مسجد انجام شده است، از ویژگی‌های بارز مسجد جامع است.
- مناره گلپایگان
یکی از بلندترین سازه‌های تاریخی ایران، با ۱۸ متر ارتفاع، در شهرستان گلپایگان قرار دارد که به «مناره‌ی گلپایگان» یا «میل گلپایگان» نیز شهرت دارد. این اثر تاریخی که متعلق به دوران سلجوقیان است، با قدمتی بالغ بر ۹ قرن، شاهد رخدادهای مختلف تاریخی است و به نظر می‌رسد با روشن کردن چراغ برفراز آن، همچون راهنمایی برای کاروانیان بوده است. میل گلپایگان دارای دو در، پلکانی داخل مناره، کتیبه‌ای به خط کوفی بدون تاریخ، منقوش به آیات قرآن به خط کوفی و نیز دو راه پله با ۶۴ پله است که احتمالا دوران ساخت آن، متقارن با احداث مسجد جامع و بازار چهارسوق است.
- بازار چهارسوق گلپایگان
«بازار سنتی» شهرستان گلپایگان که به «بازار چهارسوق» نیز شناخته می‌شود، متشکل از بخش‌هایی همچون بازار مسگرها، بازار اصلی، بازار گیوه‌دوزان، بازار کوزه‌گرها، بازار فرش‌فروشان و بازارهای متعدد دیگری به همراه چندین پاساژ است. این مجموعه دارای دهانه‌ای با وسعت بسیار و طاق‌بندی و سقف ضربی آجری است که بیانگر معماری ساختمان‌های دوران سلجوقی است؛ اهمیت این بازار نیز با توجه به معماری انجام شده در آن و نیز موقعیت مکانی آن است که همانند پلی موصلاتی بین مسجد جامع و مناره‌ی گلپایگان، عمل می‌کند. سازندگان این اثر ۴۰۰ ساله، آن را همانند دیگر بازارهای سنتی کشور، با طاق آجری، تعبیه‌ی فضاهای جانبی همچون چای‌خانه و تیمچه، بنا کرده‌اند که از گذشته تا به امروز، یکی از مراکز اصلی تجاری در گلپایگان محسوب می‌شود.
- بقعه امامزادگان هفده تن
از دیگر جاذبه‌های گردشگری مذهبی در شهرستان گلپایگان، بنایی است مشهور به «بقعه‌ی امامزادگان هفده تن» که قدمت آن به قرن یازدهم هجری قمری و دوران حکومت «شاه عباس صفوی»، بازمی‌گردد. این اثر تاریخی متشکل از ایوان، غرفه‌هایی در دو طبقه، گلدسته، ۴ درب، ۳ سرراهی، چند کتیبه و گنبد است.
از ویژگی‌های بارز این بقعه، تزئینات معماری آن است که با ظرافت و هنرمندی بسیار صورت گرفته و توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌سازد. کاشی‌کاری بسیار زیبا بر بنای هشت‌گوش گنبد، از جمله هنرمندی سازندگان آن است. با توجه به سنگ‌نبشته‌ای که در سمت راست درب ورودی بقعه مشاهده می‌شود، به نظر می‌رسد که این مکان، محل دفن امام‌زاده‌هایی از فرزندان امام حسن مجتبی (ع)، امام صادق (ع)، امام کاظم (ع)، امام حسین (ع) و فرزندان جعفر طیار، است. این بارگاه مطهر، از قرن‌ها پیش، مورد احترام و محبت مردم بوده و امروزه نیز زیارتگاه عاشقان و دلسوختگان اهل بیت (ع) است.
- دریاچه سد گلپایگان
یکی دیگر از جاذبه‌های شهرستان گلپایگان، سازه‌ای است متعلق به اوایل قرن ۱۴ خورشیدی که به «سد گلپایگان» نام گرفت. پروسه‌ی ساخت این سد که عنوان نخستین سد مخزنی خاکی و نیز اولین سد مدرن ایران را به خود اختصاص داده است، از سال ۱۳۲۳ شمسی شروع و در سال ۱۳۳۶ به اتمام رسید. این سد با استفاده از روش‌های سنتی احداث شده که امروزه ظرفیت مخزن آن با حدود دوبرابر افزایش نسبت به زمان ساخت، بالغ بر ۴۲ میلیون متر مکعب است. این سد زیستگاه آبزیانی همچون سوف، کپور، ماهی سفید رودخانه‌ای و ماهی قزل‌آلا است که نوع سفید و قزل‌آلای آن بسیار مرغوب است. این اثر ارزشمند با ارتفاعی برابر با ۵۷ متر، در ۲۵ کیلومتری گلپایگان و در نزدیکی روستای «اختوان»، بر رودخانه‌ی «قم‌رود» قرار دارد.
- روستای وانشان
«روستای وانشان»، یکی دیگر از مکان‌های فوق‌العاده دیدنی و تاریخی شهرستان گلپایگان است که در فاصله‌ی ۱۲ کیلومتری از جنوب شرقی این شهر و در نزدیکی مزرعه‌ی امیریه، واقع شده است. در لغت وانشان به معنای «نشانی از آب خوب» است و احتمالا این روستا نیز به دلیل برخورداری از آبی زلال و گوارا، به این نام شهرت یافته است. ساکنین روستا به گویش وانشانی یا ونیشونی صحبت می‌کنند.
جالب است بدانید که طبق تحقیقات انجام شده توسط میراث فرهنگی اصفهان، قدمت سفالینه‌ها، بقایای استخوان چند انسان و برخی دیگر از آثار کشف شده در غاری کهن و نیز کوه تیر روستا، به ۳ هزار سال پیش بازمی‌گردد و همین امر نشان از تاریخ کهن روستا دارد. از جاذبه‌های این روستای زیبا می‌توان به لمبی، دزی، چشمه گردکونی (مورا)، دیگا، بابادودورشاه، کوه محد حیدر، مزرعه امیریه، حسن آباد، قلعه جمال، بقعه‌ی قریه وانشان که محل دفن امامزاده ابوالفتح (ع) است و درختی کهن‌سال در مجاورت دیوار امامزاده که بالغ بر هزار سال از عمر آن می‌گذرد، اشاره کرد.
- بقعه امامزاده سیدالسادات
از دیگر جاذبه‌های گردشگری مذهبی، می‌توان به بارگاه «امامزاده سیدالسادات» گلپایگان اشاره کرد که دارای پیشینه‌ای متعلق به قرن ۸ هجری قمری است. ایوان، غرفه‌ها در دو طبقه، گنبدی به ارتفاع ۹ متر، گلدسته، ۳ درب ورودی و سنگ‌نبشته‌ی درب ورودی، بخش‌هایی از این مکان مذهبی و ۸۰۰ ساله است که با توجه به متن سنگ‌نبشته، این مکان پیکر سه نفر از فرزندان امام موسی کاظم (ع) به نام‌های امامزاده اسحاق، امامزاده منصور و امامزاده رضا را میزبان است. به نظر می‌رسد که در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار، این بارگاه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و به شکل امروزی تبدیل شده است. از ویژگی‌های چشم‌گیر امامزاده سیدالسادات، گنبد فیروزه‌ای آن است که با کاشی‌کاری هنرمندانه، بسیار زیبا جلوه می‌کند. موقعیت قرارگیری بقعه در مجاورت مسجد جامع گلپایگان از دیگر ویژگی‌های این مکان ملکوتی است که امروزه به یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری مذهبی شهرستان گلپایگان، تبدیل شده است.
- ارگ تاریخی گوگد
«ارگ تاریخی گوگد»، بنایی است کهن، عظیم و ساخته شده از خشت و گل که دارای قدمتی بالغ بر ۴۰۰ سال است و در ۵ کیلومتری مسیر گلپایگان به تهران و درون شهری به همین نام واقع شده است. با توجه به اسناد ثبت شده‌ی ارگ که دارای پیشینه‌ای نزدیک به ۱۳۰ سال است، چنین به نظر می‌رسد که نیمی از ساختمان ارگ، مهریه‌ی همسر «علیخان» است که توسط وی، به همسرش واگذار شده است؛ بنابراین از آن زمان این ارگ به «ارگ علیخانی» نیز شهرت یافت.
جالب است بدانید که کاربری ارگ با توجه به شرایط سیاسی، کاملا متفاوت بوده است. به گونه‌ای که در زمان صلح به عنوان کاروانسرا و در زمان جنگ به عنوان دژی نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفت. این اثر ملی دارای درب ورودی، حوض آب، شاه‌نشین، سیستم امنیتی (سوراخ‌هایی بر دیوارهای بلند وجود دارد که سیستم امنیتی هشدار دهنده بوده است)، چاه، چندین بنا در پیرامون فضای داخلی، طبقاتی در بالا و پایین ارگ و بخش‌های دیگری است که امروزه پس از بازسازی به عنوان مهمانسرا، میزبان گردشگران داخلی و خارجی است.
برچسب‌ها:اثار گلپایگان, استان اصفهان, بنای تاریخی گلپایگان, مناطق گردشگری گلپایگان